Τα βασικά των χαρτονομισμάτων

[sac]

Proof και specimen.

Και οι δύο λέξεις, proof και specimen, σημαίνουν (γενικότερα) "δείγμα" ή (ειδικότερα) "δοκίμιο". (Proof μπορεί να σημαίνει και απόδειξη, αλλά δεν κολλάει εδώ.)

Η διαδικασία σχεδιασμού και παραγωγής ενός χαρτονομίσματος έχει πολλά στάδια. Σε όλα αυτά τα στάδια φτιάχνονται "δείγματα" ή "δοκίμια" για τον έλεγχο της διαδικασίας. Είτε για να τα ελέγξει ο πελάτης (η τράπεζα), είτε για να ελεγχθεί πώς δουλεύουν κάποια πράγματα.

Χωρίς να υπάρχει επίσημος κανόνας, έχει καθιερωθεί ο,τιδήποτε είναι (ή μοιάζει) με ολοκληρωμένο χαρτονόμισμα να λέγεται specimen, ενώ ο,τιδήποτε "μερικό" ή ημιτελές να ονομάζεται proof.

Κατά κανόνα, τα σπέσιμεν σημαδεύονται με κάποιον τρόπο, ακριβώς επειδή είναι ή μοιάζουν με "κανονικά" χαρτονομίσματα. Μπορεί να γράφουν τη λέξη "specimen", κάτι σαν "δείγμα χωρίς αξία" ή να είναι τρυπημένα. Μπορεί να σχηματίζεται η λέξη specimen με τρύπες. Κάτι από άλα αυτά ή κάποιοι συνδυασμοί τους.

Συνήθης περίπτωση είναι τα "printer's proofs" ή "color trials", που είναι δοκίμια του πώς φαίνεται το σχέδιο του κάθε χρώματος. (Ο συνδυασμός των σχεδίων του κάθε χρώματος δίνει το τελικό σχέδιο.)

Τα σπέσιμεν μπορεί να είναι πολλών και διαφόρων είδών, ανάλογα με τη λειτουργία τους (τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκαν). Τα περισσότερα είδη έχουν χαρακτηριστικούς αριθμούς, π.χ Α000000, Α999999, Α1234567890.

- Η συνηθέστερη λειτουργία τους είναι η διανομή τους σε άλλες τράπεζες, υποκαταστήματα ή άλλες αρχές (π.χ. αστυνομικές), προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως πρότυπα ελέγχου (δηλαδή, να συγκρίνονται με ύποπτα χαρτονομίσματα). Υπάρχουν και άλλα εργαλεία για αυτή τη δουλειά, όπως διάφορα σαμπλόν που τα βάζεις πάνω στο χαρτονόμισμα για να δεις αν το Α ή το Β είναι εκεί που πρέπει, αλλά δε μας ενδιαφέρουν εδώ.

Αυτά τα σπέσιμεν έχουν ειδική αρίθμηση, συνήθως διαφορετική από αυτή των κανονικών χαρτονομισμάτων, ώστε να είναι δυνατή η ιχνηλάτησή τους (να ξέρουμε πού βρίσκεται το καθένα). Ειδικά οι "ισχυρές" τράπεζες, όπως η ΕΚΤ, εφαρμόζουν πολύ αυστηρή πολιτική, με αποτέλεσμα τα σπέσιμέν τους να είναι εξαιρετικά... ακριβοθώρητα.

- Μια άλλη λειτουργία είναι η εξοικείωση του κοινού, αλλά και των επαγγελματιών, με μια νέα έκδοση. Σε αυτήν την περίπτωση τα σπέσιμεν μπορεί να έχουν σημαντικές διαφορές από τα πραγματικά χαρτονομίσματα. Θα θυμάστε, ίσως, τα διάφορα "δείγματα" του ευρώ που είχαν κυκλοφορήσει... Ανάλογες εκδόσεις, προφανώς, θα υπήρχαν και για τους ταμίες των τραπεζών κλπ, κλπ.

- Σχετική με την παραπάνω είναι και η διάθεση "δειγμάτων" σε διάφορες εταιρίες, όπως αυτές που φτιάχνουν ΑΤΜ, με σκοπό τη ρύθμιση των προϊόντων τους. Και αυτά τα σπέσιμεν μπορεί να έχουν σημαντικές διαφορές από τα πραγματικά χαρτονομίσματα (να έχουν μόνο τα στοιχεία που έχουν σημασία για αυτή τη δουλειά, με άσχετα σχέδια κλπ.)

- Αντίστοιχα, και οι εταιρείες αυτές μπορεί να διαθέτουν "δείγματα" στους πελάτες τους, για να επιδείξουν τις δυνατότητες των προϊόντων τους (test notes). Σε ααυτή την περίπτωση, αναγκαστικά, διαφέρουν πολύ από τα πραγματικά χαρτονομίσματα.

- Επίσης μπορεί να λειτουργούν ως εμπορικά δείγματα. Δηλαδή, η κατασκευάστρια εταιρεία (δημόσια ή ιδιωτική) να τα διαθέτει σε υποψήφιους πελάτες, είτε ως δείγμα της δουλειάς της, είτε ως προτάσεις για παραγωγή. Κλασική περίπτωση εδώ τα specimen της American Banknote Company, που τελικά αποφάσισε να τα διαθέσει στο εμπόριο.

- Κατά περίπτωση μπορεί να διατίθενται και ως δώρα σε κάποιους "σημαντικούς" κλπ, συχνά σε ειδικές συσκευασίας.

- Μπορεί να παράγονται και απλώς για το εμπόριο (για τους συλλέκτες). Κλασική αηδία η Δομινικανή Δημοκρατία. https://www.ebay.com/sch/i.html?_from=R4...acat=45338

- Μπορεί, τέλος, να είναι fantasy notes, είτε για διάθεση σε συλλέκτες, είτε για παιχνίδι (play money), για προπαγανδιστικούς σκοπούς, για ο,τιδήποτε...

- Ενδεχομένως και αντίγραφα, από μουσεία, ιδιώτες κλπ. (Αν και κατά κανόνα θα έχουν επισήμανση "copy" και όχι "specimen".)